Meteor tarihini anlattı

Eskiz Atölye Kafe, her ay gerçekleştirdiği söyleşilerine devam ediyor. Nisan ayının son söyleşisinde '˜Osmanlı Arşiv Belgelerinde Meteor Vakaları' konusunda tarihçi, sanat tarihçisi, arkeolog ve Vagus Nerve Araştırma Topluluğu Başkanı Altay Bayatlı'yı ağırlayan Eskiz Atölye, akademisyenler, öğrenciler ile sanat ve bilim meraklılarını buluşturuyor. Bayatlı, gerçekleştirdiği '˜Osmanlı Arşiv Belgelerinde Meteor Vakaları' sunumunda Romanya'nın Budin kentinde, Edirne'nin Keşan ilçesinde, Trablusgarp'ın Murzuk kasabasında, Bulgaristan'ın Belgradçik kasabasında, Sırbistan'ın Çaçak kenti ile Cizre'de görülen meteor vakalarına yer verirken; katılımcılar özellikle Keşan'da gerçekleşen meteor vakasını ilgiyle takip ettiler.

Söyleşi öncesi konuşma yapan Bayatlı, Eskiz Atölye işletme sahibi restoratör Bilge Turanlı'ya da teşekkür ederken; Osmanlı'daki meteor vakalarına ilgisinin başlangıç hikâyesini de açıkladı. Bayatlı, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ahmet Yaraş'ın önerisiyle başlayan araştırmalarıyla ilgili yaptığı konuşmada; 'Her şey, Prof. Dr. Ahmet Yaraş'ın, bana Osmanlı Taş Köprüleri tezi yazmamı önermesiyle başladı. Yüksek lisans tezimi hazırlarken, Başbakanlık Arşivi'nden Edirne ile ilgili belgeler çekiyordum. Bir belgeye denk geldim ve belgenin başında, '˜Edirne semada görülen alametin zuhuruna dair gelen tahriratın arzı' yazıyordu. Çok ilginçti ve alamet olarak ne geldiğini merak ettim. Belgeyi aldım ve çevirdim' ifadelerine yer verdi.

Meteor vakaları çalışmasının 3 yıl önce başladığını belirten Bayatlı; 'Bu çalışma, 3 yıllık bir çalışmadır. Belgenin içinde Osmanlıca olarak resmen bir meteorun atmosfere girişi ve patlayışı net şekilde anlatılıyordu. Çok ilgimi çekti ve belgeleri taramaya devam ettim. 8 tane belge çıktı. Burada o dönemde Romanya'nın Budin kentinde, Edirne'nin Keşan ilçesinde, Trablusgarp'in Murzuk kasabasında, Bulgaristan'ın Belgradçik kasabasında, Sırbistan'ın Çaçak kenti ile Cizre'de görülen vakaları açıklayacağım. Belgelerin çoğunluğu tutanaktır. Olayların görgülerini içeriyorlar. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nde belgeler hâlâ tasnifleniyor. Şu anda bunları buldum ama daha yenilerini ekleyebiliriz' dedi.

'5 Ocak 1857'de düştü'

Bayatlı, sunumunda Romanya'nın Budin kentinde, Trablusgarp'in Murzuk kasabasında, Bulgaristan'ın Belgradçik kasabasında, Sırbistan'ın Çaçak kenti ile Cizre'de görülen meteor vakalarını tek tek açıklarken; Edirne'nin Keşan ilçesindeki meteor vakasını ise katılımcılar ilgiyle dinlediler. Keşan ilçesine düşen meteor vakasının belgesinin ilginç bir edebi yanı olduğunu söyleyen Bayatlı; 'Bu da belgenin güzel tarafıdır. Hesaplarımıza göre 5 Ocak 1857'de gece 01.40'ta meteor düşmüş. Belgede saati verilmiş. I. Abdülmecit Han döneminde olay oluyor. 1857 yılındaki Edirne Valisi Tepedelenlizade İsmail Rahmi Paşa, olayı direkt İçişleri Bakanlığı'na yazmış' sözlerine yer verdi.

Tepedelenlizade İsmail Rahmi Paşa'yı da anlattı

Sunumunda Tepedelenlizade İsmail Rahmi Paşa ile ilgili de bilgiler veren Bayatlı; 'Paşa'nın bir özelliği de 2 defa Edirne'ye atanmasıdır. Aynı zamanda da enteresan bir olayı da Bahr-i Sefid'lik yapmasıdır. Tepedelenlizade İsmail Rahmi Paşa, Cezayir Bahr-i Sefid'i olarak geçiyor, yani Akdeniz Valisidir. Akdeniz, o dönemde Türk gölü olduğu için sadece adalar ve o bölge ile ilgilenilmesi için vali atanıyor. O valiliğin merkezi de Gelibolu'dadır. Meteoru ölçebilmesinin nedeni de tahminimce usturlab kullanmış olmasıdır' dedi.

'Meteor düşmesini berekete kılmış'

Keşan ilçesine düşen meteorun, Tepedelenlizade İsmail Rahmi Paşa'nin Edirne'ye ikinci defa atanmasından 1-2 ay sonra gerçekleştiğini açıklayan Bayatlı; 'Belgede, olayın, bir Pazartesi gecesi, Vali konağında her zamanki devlet işlerini yaptığı sırada doğudan batıya doğru Keşan'da gerçekleştiğini yazıyor. Belgede ayrıca top sesi gibi bir ses duyduğunu anlatıyor ki bu da sonik patlamadır. Meteorlar, ses hızınını üzerinde oldukları için ciddi derecede gürültü çıkarıyorlar. Keşan'da yaşayan herkesin sesi duyduğunu ve çıkan sesle birlikte heyecan yarattığını anlatmış. Tepedelenlizade İsmail Rahmi Paşa, belgenin sonunda ise olayı berekete kılmış. Hayırlı bir şey olduğu tarzında yorumlarda bulunmuş. Bu belgeyi gönderdikten sonra da Sadrazam'a çıkmış' ifadelerine yer verdi. Bayatlı, '˜Osmanlı Arşiv Belgelerinde Meteor Vakaları' konulu sunumunun ardından katılımcıların sorularını yanıtladı.