Basın tarihi ortaya çıkacak

Edirne Yerel Tarih Grubu'nun her ayın son Perşembe günü düzenlediği '˜Edirne Sohbetleri'nin 2018 yılındaki son etkinliği önceki gün düzenlenen '˜Kasım Yolageldili ve Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti' sunumu ile gerçekleştirildi. Edirne Lisesi'nden Yetişenler Derneği'nde düzenlenen etkinlikte Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin 100'üncü kuruluş yıldönümü nedeniyle Edirneli Yerel Tarih Araştırmacısı Cengiz Bulut, Kasım Yolageldili ve Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin çalışmalarını anlattı.

Etkinliğe, Edirne İl Emniyet Müdürü Ali Kemal Kurt'un yanı sıra Edirne Yerel Tarih Grubu, Yolageldi Köyü'nün sakinleri ve vatandaşlar katıldılar. Etkinlikte sunum gerçekleştiren Bulut, Kasım Yolageldili'nin biyografisi ve Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin belgelerini tarih meraklıları için anlattı. Bulut, sunumunu vatanı ve milleti için ömrünü ve servetini gözünü kırpmadan feda eden, kalbi Edirne için atan Kasım Yolageldili ve aynı ismi taşıyan torunu merhum Mehmet Kasım Yolageldili'ye ithaf ettiğini açıkladı.

Bulut, Birinci Dünya Savaşı'nın Osmanlı Devleti'nin yenilgisi ile sonuçlanması ve 30 Ekim 1918'de Mondros Bırakışması'nın imzalanmasının ardından Trakya üzerinde kara bulutların dolaşacağını sezen Trakya halkının, işgalleri önlemek ve haklarını korumak amacıyla Edirne'de Trakya Paşaeli Müdafaa-i Osmaniyesi'ni kurduğunu belirterek; 'İstanbul'da da Batı Trakya Komitesi yaşama geçiyordu. Birlikte çalışacak olan bu oluşumlar, başlangıçta Doğu ve Batı Trakya'da çoğunluğu bulunduran Türklerin haklarını ve geleceğini, anlaşma devletlerine barışçıl ve diplomatik yolda anlatmayı hedefledi' ifadelerine yer verdi.

'İlk toplantıya 42 kişi katılmıştı'

Bulut, 2 Kasım 1918'de Milletvekili Faik Kaltakkıran, Edirne Belediye Başkanı Şevket Dağdeviren, Avukat Mehmet Şeref Aykut'un Tüccar Yolageldili Kasım Efendi öncülüğünde Kuleli'de buluşarak ön görüşme yaptığını, görüşmenin ardından İstanbul'a hareket ettiklerini ve Kasım Efendi'nin Küçük Kınacıyan'daki yazıhanesinde Trakya Müdafaa Heyeti Osmaniyesi'ni kurma kararını aldıklarını açıklayarak; 'Bu toplantıya Doğu Trakya ve Batı Trakyalıları temsil eden 42 kişi katılmıştı. Avukat Şeref Bey'in teklifiyle cemiyetin adının Trakya'nın eski bir Türk memleketi olduğuna işaret etmesi bakımından Paşaeli kelimesi eklenerek küçük bir değişiklik yapıldı. Cemiyetin kuruluş toplantısının ikincisi 7 Kasım 1918 tarihinde Edirne'de gerçekleştirildi. Bu toplantıya kurucular kurulunda yer alan ve ilk yönetimini oluşturan kişilerden başka Teceddüt Fırkası Kâtibi İbrahim Fuat, Lise Öğretmeni Kızanlıklı Muhsin, Muallim Mektebi Müdürü Rıdvan Nafiz Ertür ve Gazeteci Mustafa Nehir Bey de katılmışlardı. Belkide bu toplantıdan esinlenerek Edirne Valiliği'ne verdikleri kuruluş dilekçesinde cemiyetin adı bir kez daha değiştirilerek Trakya Paşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi ismi verildi' dedi.

'1 Aralık 1918'de kurulduğu kesinleşti'

Derneğin 1 Aralık 1918'de Şevket Dağdeviren'in sekreterliği ve başkanlığında kurulduğunu söyleyen Bulut; 'Trakya Paşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi'nin programı 10 maddeden oluşuyor. Cemiyetin 1 reisi ve 12 azası olduğu, kuruluş amacı gibi bilgiler veriliyor. Trakya Paşaeli Cemiyeti'nin kuruluş tarihiyle ilgili 22 Haziran 1920'de Edirne Muhacırın ve İskân Müdüriyeti'nde muhasebeci olan Şefik Bicioğlu, Tevfik Bıyıklıoğlu'na cemiyetin kuruluş tarihi ile ilgili 5 Şubat 1954 tarihinde bir mektup yazıyor. Bu mektupta kuruluş tarihini çok net olarak vermeye çalışıyor. Burada yazdığı mektupla Paşaeli Cemiyeti'nin programı ve verdiği beyanname örtüşüyor ve Paşaeli Cemiyeti'nin kuruluş tarihi de bu mektupla kesinleşmiş oluyor. Paşaeli Cemiyeti'nin resmi kurulması 1 Aralık olarak kabul edilebilir' sözlerine yer verdi.

'San Remo Konferansı'na temsilci gönderdi'

Trakya Paşaeli Cemiyeti Üyelerinin Doğu ve Batı Trakya'daki demografik, ekonomik, kültürel ve tarihsel Türk üstünlükleri ve haklarını anlatan harita, grafik ve broşürleri hazırlayarak ABD, anlaşma devletleri ve Paris'teki barış konferansına gönderdiğini açıklayan Bulut;'Bir dizi basın açıklamasıyla yabancı basında çıkan yanlış haberleri düzeltmeye çalıştı. San Remo Konferansı'na temsilci gönderdi. Temsilci gönderme kararının alındığı ve hepsinin imzalarının olduğu belgeler, Mihri Belli'nin babası Hayrettin Belli'nin aynı ismi taşıyan torunu Hayrettin Belli'nin arşivinden çıktı' dedi.

47 sayı gazete çıkarmış

Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin 5 kongre yaptığını açıklayan Bulut; '8 tane beyanname yayınlamıştır ve resmi yayın organı olan Trakya Paşaeli Gazetesi'ni 47 sayı olarak çıkarmıştır. 47 tane Trakya Paşaeli Gazetesi de çevrilmeye devam ediyor. Birkaç tane arkadaşımız çalışıyor. Onu da tıpkıbasım Osmanlıca ve günümüz Türkçesi ile bir kitap haline getirmeyi düşünüyoruz. O da bu şehir için bir kazanım olacak' ifadelerine yer verdi.

'Hükümet gibi algılanıyordu'

Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Birinci Kolordu'ya savaş için gerekli unsurları sağladığını ve bölgede hükümet gibi algılandığını belirten Bulut; 'Elimizde olan cemiyetin karar defteri ise Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin bir hükümet gibi algılanışını meşru kılan en önemli belgedir. Türk ulusal bağımsızlık savaşının örgütlenmesinin Mayıs 1919'da başladığı gözönünde bulundurulduğunda; bu tarihten 6 ay önce kurulan Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, emperyalist güçlere direnişin öncü, hatta ilk kuruluşudur. Bu önemli oluşum, Lozan Barış Anlaşması'ndan sonra çalışmalarına son verdi ve üyeleri Cumhuriyet Halk Fırkası içinde etkinliklerini sürdürdü. Trakya Paşaeli Cemiyeti'ni kuranların ve üyelerinin isimleri farklı olsa da, hepsinin yüreği Trakya ve Edirne için atmaktaydı. Bunlardan en önemlilerinden biri de Kasım Yolageldili'dir' dedi.

'Osmanlı-Rus savaşında Edirne'ye göç etti'

Kasım Yolageldili'nin yaşam öyküsünden bilgiler veren Bulut; 'Kasım Yolageldili, Bulgaristan'ın Selvi Kasabası Dereli Köyü'nde 1 Temmuz 1874 yılında doğmuştur. Büyük dedesi İbrahim ağa, dedesi Mestan ağa, babası Hacı İbrahim ağa, annesi Hacı Ayşe hanımdır. Dereli Köyü'nde 1845 yılı vergi kayıtlarında 114 İslam hanesinin yaşadığı görülmektedir. Kasım Yolageldili'nin ailesi vergi defterinde İbrahim oğlu Hacı Mestan ağa 23 nolu hane olarak kayıt edilmiş ve verdiği vergi miktarı da belirtilmiştir. 93 Harbi de denilen Osmanlı-Rus Savaşı sırasında 1878 yılında Yolageldili ailesi Edirne'ye göç ederek, Havsa ilçesine bağlı Yolageldili Köyü'nü kurmuşlardır' sözlerine yer verdi.

'2. Abdülhamit tarafından ödüllendirildi'

Kasım Yolageldili'nin Edirne'de orta öğrenimini tamamladıktan sonra ticarete atıldığını söyleyen Bulut; 'İlk eşi Fatma hanım öldükten sonra Rukiye Necmiye hanım ile evlenmiştir. Kasım Yolageldili'nin iki eşinden Mustafa, Cevat, Muhittin, Fahrettin, Nurettin isimli oğulları ile Bedriye, Behice, Ayşe isimli kızları vardır. 1900'lü yılların başında Havsa Belediye Reisi olan Kasım Yolageldili, Havsa Belediye Başkanlığı döneminde Uzunköprü'de yapılacak olan askeri depo ve Hamidiye-Hicar Demiryolları yapımı için kısa sürede önemli bağışlar toplamıştır. Bu başarısı yüzünden Edirne Valiliği'nce İçişleri Bakanlığı'na taltif edilmesi için yazılar yazılmış, bunun üzerine 2. Abdülhamit tarafından Kasım Efendi'ye rütbe taltifi ve Hicaz Demiryolları madalyası ile beratı verilmiştir' dedi.

'İttihat ve Terakki Cemiyeti ile politikaya atıldı'

Kasım Yolageldili'nin 1908 yılında Meşrutiyet'in ilanından sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye olarak politikaya atıldığını söyleyen Bulut; 'Edirne Belediye Meclisi'nde görev almıştır. Bu dönemde İttihat ve Terakki Genel Sekreterliği, iki defa Edirne Valiliği görevi de yapmış olan Hacı Adil Arda Bey ile iyi ilişkiler kurmuş, daha sonra ilk eşinden olan kızı Bedriye Yolageldili'yi, Hacı Adil Arda Bey'in kardeşi Süleyman Arda ile evlendirmiştir. Kasım Efendi, başarılı bir işadamıdır. Yolageldili Köyü'nden Kuleli'ye kadar binlerce dönüm arazide çiftçilik yaparken, aynı zamanda da ordumuzun iaşesini temin ediyordu. Karaağaç Tren İstasyonu karşısındaki depolarından trenler ile ithalat ve ihracat yaparak, Edirne ve ülke ekonomisine katkı sağlıyordu. Kasım Efendi'nin Edirne merkezde olan şirketinin İstanbul'da, Trakya'nın il ve ilçelerinde, hatta Bulgaristan Kızanlık'ta da şubeleri vardı. Edirne'nin Tunca Köprüsü yanında eskiden Fındıklıyan Un Fabrikası adıyla anılan değirmeni bir süre işletmiş, daha sonra Dr. Bahattin Öğütmen'e satmıştır' ifadelerine yer verdi.

'Trakya Hastanesi'nin yerinde konağı vardı'

Sunumunda Kasım Yolageldili'nin hayatından belgelere yer veren Bulut, Yolageldili'nin 1936 yılında vefat ettiğini söyleyerek; 'Vefat ettiği güne kadar Edirne'de bulunan Trakya Hastanesi'nin olduğu yerdeki 16 odalı konağında yaşamıştır. Bu konakta başta İsmet İnönü, Talat Paşa, Av. Mehmet Şeref Aykut, Faik Kaltakkıran ve o günlerin vatanseverlerini misafir ederek, vatanın ve Edirne'nin sorunlarına çare aramıştır. Günümüzde bu güzel konağın yerinde Trakya Hastanesi var' dedi.

'Tarihi yaşadık'

Bulut'un sunumunun ardından etkinlikte konuşma yapan İl Emniyet Müdürü Ali Kemal Kurt ise Edirne Yerel Tarih Grubu'nu oluşumundan dolayı tebrik ederek; 'Birçok şehirde böyle gönüllü bir aydın grubu görmedim. Bu da sizin Edirne tarih ve kültürüne verdiğiniz değeri gösterir. Burada olmaktan çok mutlu oldum. Kasım Yolageldili gibi büyük bir şahsiyetin Edirne'de yaşamış olması farklı bir olaymış. Böyle tarihi bir insanın ortaya çıkartılıp geç de olsa yâd etmemiz güzel bir çalışma oldu. Tarihi yaşamış olduk. Emeği geçen herkese teşekkür ederiz' sözlerine yer verdi.

Vefatının yıldönümünde anılacak

Kurt'un konuşmasının ardından etkinlikte söz alan Kasım Efendi'nin torunu Kasım Yolageldili ile kardeş çocuğu olan emekli öğretmen Hüseyin Taşkın söz aldı. Taşkın, konuşmasında Yolageldi Köyü Muhtarlığı'nın karar alarak Kasım Yolageldili Aile Parkı kurulacağını açıklayarak; 'Parka ayrıca Kasım Yolageldili'nin bir heykeli yapılacak. Bu durum bizim için onur vericidir. 20 Haziran'da Yolageldili Ailesi'nin tüm fertleriyle birlikte bir araya gelerek ölüm yıldönümü nedeniyle anma töreni yapacağız. Sizleri de davet edeceğiz. Ayrıca bugünkü sunumu orada tüm köylülerimize sunmayı planlıyoruz' dedi. Taşkın'ın konuşmasının ardından etkinlik sona erdi.